Πριν από λίγες εβδομάδες, ο ιστότοπος έκανε μια εντυπωσιακή παραδοχή: «σημειώθηκε μείωση στους καθημερινούς χρήστες, ειδικά στους εφήβους» ανακοίνωσε. Με άλλα λόγια, οι έφηβοι δεν χρησιμοποιούν πια το facebook όπως πριν. Το στοιχείο αυτό είναι πιο σημαντικό από όσο ενδεχομένως νομίζετε.
Η (ψηφιακή) ιστορία μάς διδάσκει ότι οι νέοι ανοίγουν τον δρόμο διαμορφώνοντας πρώτοι τις online τάσεις, καθώς ό,τι κάνουν στο Διαδίκτυο συνήθως υιοθετείται αργότερα από τους υπόλοιπους, μεγαλύτερης ηλικίας, χρήστες.
Αν το παραπάνω αξίωμα επαληθευτεί και σε αυτή την περίπτωση, τότε βρισκόμαστε ενώπιον μιας σημαντικής καμπής: οι νέοι εγκαταλείπουν το facebook ως κύριο μέσο επικοινωνίας και στρέφονται μαζικά στις εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων (messaging apps) όπως το WhatsApp, οι οποίες κερδίζουν διαρκώς δημοτικότητα και στη χώρα μας.
Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι το facebook έχει γίνει πλέον mainstream. Το δίκτυο των 1,2 δισ. χρηστών (περίπου τέσσερα εκατομμύρια στην Ελλάδα) έχει γεμίσει από... τις μαμάδες, τους μπαμπάδες, τους θείους και τις θείες της γενιάς που το έκανε δημοφιλές.
Καλοί οι γονείς και οι συγγενείς, αλλά ποιος τους θέλει όλη την ώρα πάνω από το κεφάλι του - ή πάνω από τον τοίχο του στο facebook;
Οι περισσότεροι έφηβοι δεν αισθάνονται άνετα όταν ξέρουν ότι οι γονείς τους θα δουν τα μηνύματα και τις φωτογραφίες που ανεβάζουν ή - ακόμη χειρότερα - ότι θα σχολιάσουν ή θα κάνουν like σε μια ανάρτησή τους, θεωρώντας ότι θα τους κάνουν ρεζίλι στον κοινωνικό περίγυρό τους.
Μοιραία, έψαχναν εναγωνίως ένα άλλο μέσο που θα τους επιτρέπει να ανταλλάσσουν ελεύθερα φωτογραφίες και μηνύματα τα οποία πολλές φορές δεν είναι και τόσο αθώα. Και το βρήκαν στο κινητό τους τηλέφωνο!
Τα messaging apps επιτρέπουν τη δωρεάν αποστολή μηνυμάτων και αρχείων μεταξύ όλων των smartphones (Android, iPhone, BlackBerry, Windows Phone και Nokia).
Οταν οι εφαρμογές αυτές εμφανίστηκαν για πρώτη φορά πριν από περίπου τέσσερα χρόνια εξελήφθησαν ως απειλή για τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας («γιατί να χρεωθώ στέλνοντας SMS, όταν μπορώ να στείλω δωρεάν μήνυμα από το WhatsApp;»).
Και πράγματι: οι χρήστες εγκαταλείπουν σταδιακά τα SMS, με αποτέλεσμα το 2012 οι τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι να χάσουν 23 δισ. δολάρια σε έσοδα εξαιτίας των messaging apps, τα οποία επιτρέπουν τη δωρεάν αποστολή και λήψη μηνυμάτων κειμένου, φωτογραφιών και άλλων αρχείων.
Οι εφαρμογές αυτές χρησιμοποιούν τα πακέτα δεδομένων (3G ή 4G) ή τη σύνδεση WiFi ενός κινητού τηλεφώνου χωρίς να χρεώνουν επιπλέον τον χρήστη. Κάθε κάτοχος smartphone με πρόσβαση στο Ιντερνετ μπορεί να κατεβάσει ένα από αυτά τα apps και να στείλει εντελώς δωρεάν απεριόριστα μηνύματα.
Οι εφαρμογές μηνυμάτων συγκεντρώνουν αθροιστικά περισσότερους από ένα δισ. χρήστες παγκοσμίως. Το WhatsApp, η πιο δημοφιλής από αυτές, αριθμεί πάνω από 350 εκατ. ενεργούς χρήστες σε όλο τον κόσμο και χιλιάδες χρήστες στην Ελλάδα (είναι η δημοφιλέστερη εφαρμογή του είδους σε όλη την Ευρώπη). Κατά κύριο λόγο, οι χρήστες αυτών των apps είναι άτομα κάτω των 25 ετών.
Ωστόσο, οι εφαρμογές μηνυμάτων συνιστούν απειλή και για τα κοινωνικά δίκτυα. Εν μέρει αυτό συμβαίνει λόγω της εισβολής τών μεγαλύτερης ηλικίας ατόμων στο facebook (σήμερα μέχρι και οι... γιαγιάδες έχουν προφίλ στο δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο).
Ενας άλλος λόγος είναι το ίδιο το προϊόν που προσφέρουν αυτές οι υπηρεσίες: ιδιωτικές συζητήσεις με ανθρώπους που οι χρήστες γνωρίζουν στην πραγματική ζωή τους.
Αντί να παρατηρούν στο facebook τα προφίλ ατόμων που καλά καλά δεν ξέρουν, οι χρήστες των messaging apps συνομιλούν σε πραγματικό χρόνο μόνο με τους αληθινούς φίλους τους, πολύ απλά διότι για να μπορέσει ένας χρήστης να επικοινωνήσει με κάποιον άλλον μέσω αυτών των εφαρμογών πρέπει απαραιτήτως να ξέρει τον αριθμό του κινητού τηλεφώνου του.
Τα τελευταία χρόνια οι νέοι χρησιμοποιούν το facebook λιγότερο, επειδή δεν θέλουν αυτά που κάνουν να γίνουν βούκινο σε όλο τον κόσμο. Για παράδειγμα, πολλές φορές δεν γνωστοποιούν δημόσια στον τοίχο τους ότι θα παρευρεθούν σε μια εκδήλωση στην οποία έχουν προσκληθεί μέσω facebook, αλλά το κάνουν ιδιωτικά απαντώντας στο WhatsApp.
Σύμφωνα με την εταιρεία ερευνών mobileYouth, περίπου το 78% των εφήβων χρησιμοποιούν τα messaging apps για να κλείσουν τα ραντεβού τους (-«Τι νέα; Πάμε για καφέ το απογευματάκι;» -«Εγινε. Τα λέμε στις 6» είναι από τους πιο συνηθισμένους διαλόγους μεταξύ νέων στα κινητά τηλέφωνα).
Μια άλλη αιτία για τη δημοτικότητα αυτών των εφαρμογών είναι η αύξηση των selfies, δηλαδή των φωτογραφιών του εαυτού τους που βγάζουν οι χρήστες με την κάμερα του κινητού τεντώνοντας το χέρι τους όσο πιο πολύ μπορούν (στη Βρετανία σχεδόν οι μισές φωτογραφίες που ανεβάζουν στο Instagram οι χρήστες 14 - 21 ετών είναι selfies). Η αποστολή αυτών των φωτογραφιών μέσω κινητού είναι πιο ασφαλής από την ανάρτησή τους στο facebook, όπου μπορεί να τις δει κάποιος που δεν θα ήθελε ο χρήστης.
Οι εν λόγω αυτοπροσωπογραφίες είναι ακόμη πιο δημοφιλείς μεταξύ χρηστών του Snapchat, της δημοφιλούς εφαρμογής ανταλλαγής φωτογραφιών, η οποία έχει μια ιδιαιτερότητα: οι εικόνες διαγράφονται αυτομάτως λίγα δευτερόλεπτα μετά την αποστολή τους!
Μετρώντας ήδη πέντε εκατ. χρήστες παγκοσμίως, το Snapchat χρησιμοποιείται ευρέως από εφήβους που ανταλλάσσουν αποκαλυπτικές φωτογραφίες οι οποίες δεν αποθηκεύονται στη συσκευή του παραλήπτη (εκτός αν εκείνος τις αιχμαλωτίσει για πάντα τραβώντας ένα screenshot της οθόνης του κινητού του).
Η αξία του Snapchat αποτιμάται μεταξύ δύο και τεσσάρων δισ. δολαρίων. Οι εκτιμήσεις είναι ακόμα υψηλότερες για την αξία του WhatsApp, η οποία φτάνει τα πέντε δισ. δολάρια!
Ενας ακόμη παράγοντας που βοήθησε στην εκτόξευση των messaging apps είναι ότι πολλές από αυτές τις εφαρμογές δεν στέλνουν μόνο μηνύματα, αλλά αποτελούν και κανονικά κοινωνικά δίκτυα.
Τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα προέρχονται από την Ασία, όπου οι πλατφόρμες ανταλλαγής μηνυμάτων KakaoTalk (Νότια Κορέα), WeChat (Κίνα) και LINE (Ιαπωνία) αριθμούν εκατοντάδες εκατομμύρια χρήστες οι οποίοι εκτός από το να στέλνουν μηνύματα παίζουν παιχνίδια και ανταλλάσσουν ψηφιακά αυτοκόλλητα (stickers) ή τραγούδια.
Αντίστοιχες λειτουργίες έχουν οι εφαρμογές Kik (Καναδάς) και Tango (ΗΠΑ). Οι περισσότερες από αυτές παρέχονται εντελώς δωρεάν ή έναντι μικρής συνδρομής (μόλις 0,89 ευρώ τον χρόνο για το WhatsApp).
Οι δημοφιλέστερες εφαρμογές μηνυμάτων
WhatsApp
Δημιουργήθηκε το 2009 από δύο πρώην στελέχη της Yahoo!. Πρόκειται για τη δημοφιλέστερη εφαρμογή ανταλλαγής μηνυμάτων και φωτογραφιών μέσω κινητών τηλεφώνων, μέσω της οποίας διακινούνται περισσότερα από 10 δισ. μηνύματα την ημέρα από τους πάνω από 250 εκατ. χρήστες σε όλο τον κόσμο. Συνιστά απειλή για τις εταιρείες τηλεπικοινωνιών οι οποίες χρεώνουν τα μηνύματα κειμένου (SMS).
Snapchat
Επιτρέπει στους χρήστες να στέλνουν φωτογραφίες και βίντεο με... ημερομηνία λήξης, προσδιορίζοντας επακριβώς πόσο καιρό θα παραμείνουν στη συσκευή του παραλήπτη (ακόμη και ελάχιστα δευτερόλεπτα). «Τραβήξτε μια άσχημη φωτογραφία ή βίντεο του εαυτού σας, προσθέστε μια λεζάντα και στείλτε τα σε έναν φίλο (ή σε περισσότερους). Θα τα λάβουν, θα γελάσουν και στη συνέχεια οι φωτογραφίες ή τα βίντεο θα εξαφανιστούν», αναφέρει το Snapchat.
WeChat
Η κινεζική εφαρμογή μέσω της οποίας ανταλλάσσονται μηνύματα φωνής, φωτογραφίες και emoticons, αριθμεί πάνω από 200 εκατ. συνδρομητές. Η συντριπτική πλειονότητα των χρηστών προέρχεται από την Κίνα, αν και υπάρχουν συνδρομητές στις ΗΠΑ και σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες. Είναι η πρώτη κινεζική εφαρμογή επικοινωνίας και θεωρείται ότι η χρήση της μπορεί να εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο.
KakaoTalk
Μια εφαρμογή μηνυμάτων από την Κορέα με περισσότερα από 90 εκατ. χρήστες που απέφεραν στον δημιουργό της έσοδα 42 εκατ. δολαρίων το 2012. Μέσω της εφαρμογής ανταλλάσσονται 4,8 δισ. μηνύματα την ημέρα. Η δημιουργός εταιρεία εγκαινίασε πρόσφατα το app KakaoHome στην Κορέα: πρόκειται για μια παρόμοια εφαρμογή που παρέχει «μια εξατομικευμένη εμπειρία στην οθόνη του smartphone του χρήστη».